پیشرفت در صنعت حمل‌ و نقل در دنیا باعث شده است  وسایل حمل‌ و نقل عمومی به‌گونه‌ای تغییر پیدا کنند که مورداستفاده همه افراد جامعه قرار بگیرند. به نظر می‌رسد هر چه فناوری‌ها رشد بیشتری می‌کنند بیشتر به دنبال خدمت‌رسانی به همه افراد جامعه هستند. افراد دارای معلولیت یکی از مهم‌ترین قشرهایی هستند که سیستم‌های حمل‌ و نقل عمومی، خود را با توجه به نیاز این قشر از جامعه تطابق داده است. حضور اجتماعی معلولان ارتباط تنگاتنگی با حمل‌ و نقل عمومی دارد و باعث می‌شود هزینه‌های این حضور به‌طور قابل‌توجهی کاهش پیدا کند. علاوه بر تحول در حمل‌ و نقل عمومی، فناوری‌های جدید باعث شده است  تحولی عمیق در جابه جایی معلولان در استفاده از صندلی چرخدار هم ایجاد شود و حلقه جابه جایی معلولان از منزل تا محیط‌های دیگر تکمیل شود. از نظر آمار هم این امکانات برای بخش قابل توجهی از جامعه استفاده خواهد شد. براساس گزارش های موجود پدیده معلولیت با افزایش سن افزایش پیدا می کند برای مثال بیش از 8 درصد از افراد با سن 5 تا20 سال ، 2/19 درصد از افراد در محدوده سنی 21 تا 64سال و 9/41 درصد از کسانی که 65 سال یا بیشتر دارند دچار چند سطح از معلولیت هستند که این اعداد نشان می دهد افراد با سن بیشتر، احتمال معلولیت در آنها نیز افزایش می یابد. این افراد برای داشتن زندگی فعال و اجتماعی نیاز به حضور در جامعه دارند که استفاده از سیستم های حمل و نقل عمومی برای این تعداد از جامعه اهمیت دوچندان دارد.

اتوبوس‌های بدون پله
دوران اتوبوس‌هایی که با پله‌های زیاد باعث می‌شدند سالمندان و افراد دارای محدودیت‌های جسمی – حرکتی از حمل‌ و نقل عمومی جا بمانند در دنیای مدرن بسر آمده است. طراحی و ساخت اتوبوس‌های بدون پله و در نظر گرفتن فضای مناسب برای ویلچر، سبد خرید و کالسکه بچه باعث شده است این افراد هم بتوانند با ایمنی بالا از این امکانات شهری استفاده کنند. در بسیاری از شهرهای دنیا این اتوبوس‌ها به تمام اقشار جامعه خدمت‌رسانی می‌کنند؛ در برخی جوامع درحال‌ توسعه نیز از این اتوبوس‌ها استفاده می‌شود اما معمولاً توجیه نبودن کارکنان و نامناسب بودن وضعیت ایستگاه‌ها باعث می‌شود که عملاً معلولان نتوانند بهره کافی را ببرند. در اینجا فرهنگ‌سازی باعث می‌شود در توقف‌هایی که اتوبوس‌ها در ایستگاه‌ها انجام می‌دهند زنجیره‌ای از اتفاق‌ها باعث شود که افراد دارای معلولیت هم بتوانند از این امکانات شهری به‌صورت برابر استفاده کنند، همکاری راننده و مسافران ازجمله این موارد است. در برخی کشورهای پیشرفته از سال 1990 خرید و استفاده از اتوبوس‌های دسترس‌پذیر مجاز اعلام‌ شده است که این موضوع استفاده از سایر اتوبوس‌ها را غیرقانونی اعلام می‌کند. با توجه به امکاناتی که این اتوبوس‌ها دارند می‌توانند ارتفاع خود از سطح زمین را کاهش دهند یا به صفحاتی مجهز هستند که بین ایستگاه و اتوبوس یک پل ایجاد می‌کند.

تاکسی‌های مناسب برای همه
طراحی سیستم‌های حمل‌ و نقل شهری تنها محدود به اتوبوس‌ها نمی‌شود و تاکسی‌های درون‌شهری وظیفه حمل‌ و نقل شهروندان را نیز بر عهده دارند. در برخی کلانشهرها ون‌ها و تاکسی‌های مخصوصی وجود دارند که بر اساس اصول طراحی جهانی ساخته‌ شده‌اند. بلک کپ‌ها یا همان تاکسی‌های سیاه ازجمله این موارد است که فضای کافی و راحتی  برای سرنشین‌ها فراهم کرده‌اند و درعین‌حال افراد دارای معلولیت می‌توانند براحتی با ویلچر خود سوار این خودروها شوند بدون اینکه مجبور شوند از ویلچر خود پیاده شوند. این ون‌ها و خودروها باعث می‌شوند استقلال معلولان فراهم شود و نیاز به داشتن همراه تا حد زیادی کاهش می‌یابد. هدف از طراحی و ساخت این نوع ماشین‌ها کمک به حضور اجتماعی معلولان و تسهیل در رفت‌ و آمد سایر اقشار جامعه است که سالمندان هم بخشی از آن هستند.

حمل‌ و نقل زیرزمینی
استفاده از خطوط مترو در بسیاری از شهرهای دنیا مرسوم شده است و با توجه به وجود این خطوط در زیرزمین در صورت فراهم نبودن شرایط لازم افراد دارای معلولیت نمی‌توانند از این امکان شهری استفاده کنند. نخستین موضوعی که در این رابطه مطرح می‌شود نصب آسانسوربرای حضور افراد دارای معلولیت و سالمندان است. افراد نابینا و افرادی که در شنوایی دارای محدودیت هستند ازجمله گروه‌هایی هستند که در این بخش نیاز به توجه ویژه دارند؛ با توجه به خطراتی که برای نابینایان در خطوط مترو وجود دارد فراهم کردن ایمنی برای آنها الزامی است. استفاده از کفپوش‌های برجسته و استاندارد و درج حروف بریل روی دکمه آسانسورها تنها بخشی از مواردی است که باعث می شود افراد نابینا بتوانند با ایمنی از حمل‌ و نقل عمومی استفاده کنند. در برخی شهرها به دلیل قدیمی بودن طراحی ساختمان متروها از روش‌های دیگری برای کمک به دسترس‌پذیر شدن ایستگاه‌ها استفاده می‌کنند و نصب تجهیزات پله رو ازجمله روش‌های ارزان‌قیمتی است که در برخی نقاط دنیا استفاده می‌شود و کمک می‌کند افراد دارای معلولیت و سالمندان براحتی بتوانند وارد ایستگاه‌های زیرزمینی شوند.

همکاری مأموران مترو با معلولان
در برخی کشورها برای افزایش استقلال معلولین و افزایش ایمنی آنها در ترددهای شهری و بین‌شهری سیستم قطارها تدابیر خاصی را برای افراد در نظر گرفته است؛هر فرد که دارای معلولیت از نوع شدید و خیلی شدید است می‌تواند از قبل مبدأ و مقصد سفر خود را از طریق سامانه‌ای که برای این منظور طراحی‌شده است به اطلاع مأموران برساند و در زمان مقرر این افراد برای همراهی فرد دارای معلولیت در محل از پیش تعیین‌شده حاضر می‌شوند و در طول مسیر با فرد دارای معلولیت سفر را انجام می‌دهند.
بسیاری از افراد دارای معلولیت‌های شدید تنها به این دلیل که نمی‌توانند در چنین حمل‌ و نقل‌هایی همراه داشته باشند از انجام سفر خودداری می‌کنند.

شرکت‌های حمل‌ونقل نوظهور
در یک دهه گذشته برخی شرکت‌ها در دنیا با استفاده از سیستم‌های موبایلی و اینترنت اقدام به راه‌اندازی نوع جدیدی از تاکسی کرده‌اند. شرکت «اوبر» در این میان پر سابقه‌ترین سیستم حمل‌ونقلی است که خدمات خود را در دنیا و در بسیاری از کشورها ارائه کرده است. خدمات و روشی که این شرکت ارائه می‌دهد بسیار برای افراد دارای معلولیت مناسب است و از طرفی این شرکت موفق شده است که خدمات ویژه‌ای به معلولان ارائه کند. ارائه سرویس Uber WAV که شامل ون‌های مناسب برای معلولان می‌شود یکی از خدمات این شرکت است. بنا بر گزارش اوبر افرادی که از ویلچرهای برقی استفاده می‌کنند می‌توانند تنها با فشردن یک دکمه از این ون‌ها برای جابه‌جایی‌های شهری خود استفاده کنند. از طرف دیگر اپلیکیشنی که توسط این شرکت ارائه‌شده است گواهی دسترس‌پذیری دارد و به این معنا است که افراد نابینا و کم‌بینا هم می‌توانند از آن به‌راحتی استفاده کنند.
با توجه به اینکه مبدأ و مقصد توسط کاربر روی اپلیکیشن ثبت می‌شود نیازی به تماس با راننده وجود ندارد و افراد ناشنوا هم می‌توانند به‌راحتی و بدون برقراری تماس از خدمات این سامانه استفاده کنند.

نویسنده: سعید ضروری- روزنامه ایران