چین و نپال

چین و نپال ازجمله مناطقی است که تجربه زلزله‌های بزرگ در آنها وجود دارد. با توجه به گسترده بودن مناطق روستایی و بافت قدیمی و فرسوده کاری که در این مناطق انجام می‌شود شناسایی نقاط ضعف بناهاست که شامل چهار دسته اصلی می‌شود. ازجمله مواردی که اهمیت زیادی دارد این است که ساختمان‌های روستایی شالوده مناسبی ندارند و این بخش از بنا بر اساس اصول موردنیاز ساخته نشده و خاک زیربناها از نوع کشاورزی است. معیارهای لرزه‌ای برای سازه‌ها انجام‌نشده و ساختمان‌ها بر اساس آن ساخته نشده‌اند و سایر موارد در رابطه با این بناهای روستایی مطالعه شده تا اقدامات مؤثر برای مقاوم‌سازی در برابر زلزله در آنها انجام شود. درواقع مطالعه و شناخت نقاط ضعف با توجه به جنس مصالح و نوع معماری بناها اولین اقدامی است که باید انجام شود. این فرآیندها در برخی مناطق چین و نپال اجرا شده و در برخی از مناطق در حد تحقیق‌های زلزله‌شناسی و دانشگاهی باقی‌مانده‌ است و به اقدام عملی نیاز دارد.

هائیتی

بعد از زلزله بزرگ هائیتی در سال 2010 توجه به مناطق روستایی و مقاوم‌سازی بناها موردتوجه قرار گرفت. در این زلزله نقش فناوری در کمک‌رسانی به افراد قابل‌توجه بوده است و در مدت کوتاهی کمک‌های مردمی به این مناطق سرازیر شد. همین فناوری‌ها که عموما از نوع ارتباطی بودند در دوران پس از زلزله هم باعث شد کمک‌ها برای مقاوم‌سازی ادامه داشته باشد. ازجمله اقداماتی که در رابطه با این کشور بسیار فقیر انجام شده بازنگری در ساخت بناها و نوسازی بناهای تخریب شده بر اساس اصول درست و مناسب و مقاوم در برابر زلزله بوده است. فقیر بودن یک کشور عاملی بسیار بازدارنده در این کار به‌حساب می‌آید، اما در رابطه با هائیتی کمک‌های بین‌المللی پس از کشته شدن هزاران نفر باعث شد تا سایر بناها تا حدی برای مقابله با زلزله مقاوم‌سازی شود، هرچند ابعاد این کار محدود بوده است و متناسب با عمق فاجعه ارزیابی نمی‌شود. با گذشت بیش از هفت سال از این زلزله این منطقه همچنان نیازمند کمک‌های دیگر کشورها است تا در بخش مقاوم‌سازی بناها اتفاق‌های مثبتی رخ دهد.

هند

یکی از کارهایی که کشور هندوستان به‌دنبال آن است مقاوم‌سازی ارزان‌قیمت در مناطق روستایی و دورافتاده است تا از بروز فجایع انسانی در صورت وقوع حوادثی مانند زلزله جلوگیری شود. استفاده از فناوری و ترکیب آن با مصالح سنتی یکی از راه‌حل‌هایی است که هندی‌ها معتقدند باعث می‌شود از فرو ریختن مرگبار بنا جلوگیری کند. در هندوستان و برخی مناطق جلگه‌ای و دامنه‌های آبرفتی دیوار خانه‌ها از بامبو ساخته می‌شود و الوار و چوب هم در بخش‌هایی از خانه برای حفظ سقف مورد مصرف دارد. در برخی مناطق بناها در ارتفاع بالاتری ساخته می‌شود تا حیواناتی مانند مار نتوانند براحتی وارد آن شود و این موضوع خود باعث کاهش مقاومت بنا می‌شود. بنابراین یکی از مهم‌ترین اقدامات مقاوم‌سازی همین نوع بناها در برابر نیروهای زلزله‌های بزرگ است.

به عقیده هندی‌ها استفاده از مواد ارزان‌قیمت به معنای کیفیت پایین و مقاومت کم نخواهد بود و درصورتی‌که به نوع اتصال‌ها و سایر شرایط مانند توجه به خاک زیربنا و دوری از مناطق با خاک سست توجه شود، می‌تواند تاثیر زیادی در افزایش مقاومت شود.

در واقع هندی‌ها به‌دنبال استفاده از ظرفیت‌های موجود و ترکیب آن با فناوری‌های لرزه‌نگاری هستند تا جان افراد در مناطق روستایی به خطر نیفتد.

موانع برای مقاوم‌سازی

به‌طور کلی درخصوص مقاوم‌سازی در مناطق روستایی عوامل زیادی به‌عنوان مانع وجود دارد و باعث می‌شود این کار بسختی انجام شود و دولت‌ها در کشورهای مختلف که عموما از نظر توان مالی ضعیف هستند، نسبت به این موضوع کوتاهی کرده و روستاییان را به حال خود رها می‌کنند. دادن مشاوره‌های ساده در انتخاب محل ساخت خانه‌های جدید و توصیه‌های ساده در رابطه با دقت در انتخاب مصالح می‌تواند از کشته شدن بسیاری از افراد جلوگیری کند و هزینه‌های مجدد را کاهش دهد.

به‌طور کلی هزینه مقاوم سازی بناها نسبت به ساخت مجدد و جبران فجایع انسانی پس از آن قابل مقایسه نیست و به عنوان یک ضرورت در دنیا به آن نگاه می‌شود اما منابع مالی همواره عامل مهمی در این موضوع بوده است.

ترجمه و تالیف: سعید ضروری – روزنامه جام جم