اسباب بازی، راهی برای آشنایی كودكان با معلولیت
اسباب بازی‌ها یكی از عوامل مهم و تاثیر‌گذار بر شخصیت کودکان و نوجوانان هستند كه بر رفتار، میزان اعتماد به نفس، آموزش، فرهنگ، رشد ذهنی و عاطفی، آرمان‌های اجتماعی و حتی رژیم غذایی آنان می‌توانند اثری مثبت یا منفی داشته باشند.
اسباب بازی‌ها در دوران کودکی نیاز فطری کودکان را ارضا می‌كنند و برای آنان شكلی نمادین دارند. معمولا اسباب‌بازی‌ها ماكتی از افراد، ابزارها و وسایل حقیقی موجود در زندگی روزمره هستند كه كودک در هنگام بازی با شكل و كاربردشان آشنا می‌شود. در طراحی اسباب بازی‌ها و تعدادی كه در بازار مصرف در دسترس هستند، همواره سیاست‌هایی نهفته است كه تا‌كنون برای شكل‌گیری آرمان های اجتماعی و نیاز‌ها و پوشش برنامه‌های دولت های مختلف استفاده شده است.
آنچه در اینجا مورد توجه است تاثیر اسباب بازی ها در شكل‌گیری شخصیت اجتماعی و آموزش به افراد دارای معلولیت و همچنین سایر افراد جامعه و آشنایی آنان نسبت به این موضوع است؛ چرا كه کودکان به كمک عروسک های معلول كه وسایل خاص خود را همراه دارند در كنار سایر عروسک ها، آمادگی لازم برای داشتن دوستی معلول را در سنین پایین به دست خواهند آورد.
در مورد خود فرد معلول نیز می‌توان گفت کودک معلولی كه از وسایل خاصی استفاده می‌كند با داشتن خانه‌ای عروسكی و ماكت‌هایی مشابه وضعیت و وسایل خود می‌تواند چگونگی مدیریت و استفاده از آن وسایل را در هنگام بازی بیاموزد و با محدودیت‌ها و راه های بر طرف كردن مشكلات آشنا شود و راحت تر وجود آن ها را بپذیرد.
در سال ۱۹۹۷ یک شركت سازنده اسباب بازی، نمونه‌ای از عروسک های روی صندلی چرخدار را ارائه كرد؛ با این امید كه بتواند نگرش و نوع نگاه نسبت به معلولیت را به كمک آن تغییر دهد و از این راه به کودکان معلول اعتماد به نفس بدهد.
پس از به بازار آمدن این عروسک، شركت تولید كننده اعلام كرد كه هم اكنون وقت آن رسیده كه خود را بیشتر درگیر پیام‌های اخلاقی از طریق محصولاتشان كنند.
نایب رئیس فروش در این شركت می‌گوید ما مدت‌ها در دنیای عروسک تنوع در پیام‌های اخلاقی داشته‌ایم ولی در مورد ارائه دوستی معلول دیر دست به كار شده‌ایم و كوتاهی كرده‌ایم.
البته شركت های دیگری هم محصولاتی همچون عروسک های پارچه‌ای روی صندلی چرخدار، اتوبوس‌های رمپ دار، خانه عروسكی رمپ دار، عروسک هایی با عصا و واكر، عروسک های پارچه‌ای شبیه به چهره کودکان سندرم داون و همچنین کودکانی كه موهای خود را به واسطه شیمی درمانی از دست داده‌اند را نیز ساخته‌اند.
در كشور ما عروسک های دارا و سارا كه متناسب فرهنگ ایرانی هستند، می‌توانند از پتانسیل بالایی برای رقابت با محصولات مشابه برخوردار باشند. ارائه مدل هایی طبیعی كه از نظر ظاهر فیزیكی دور از انتظار نباشند و همچنین پوشش‌دهنده تمامی اقشار جامعه باشند از نكات مثبتی هستند كه می‌توانند در جهت رشد عاطفی و ذهنی فرد تاثیر‌گذار باشند.
امید است شركت های تولید كننده اسباب بازی های کودکان و نوجوانان داخلی در تولیدات خود نیاز‌های عاطفی تمامی گروه‌های جامعه را در نظر داشته و با انجام تحقیقات بیشتر در مراحل طراحی، ساخت و تولید، در كنار پیام های فرهنگی و ملی، توجه لازم به معلولان را در دستور كار خود قرار دهند و از این طریق راه را برای حضور معلولان در جامعه فراهم آورند.
نویسنده سعید ضروری – روزنامه همشهری
